SPSS’te Nitel (Kategorik) Verilerin Özetlenmesi: Uygulamalı Bir Örnek

Bu bölümde, nitel değişkenlerin SPSS’te nasıl özetleneceğini örnek bir veri seti üzerinden adım adım inceleyeceğiz. Oluşturacağımız verilerde, katılımcıların cinsiyet ve eğitim durumu bilgileri yer alacak. Daha sonra bu değişkenleri SPSS’e girerek “Frequencies” yöntemiyle sıklık (n) ve yüzde (%) değerlerini nasıl göreceğimizi öğreneceğiz.

1. Örnek Veri Seti Oluşturma

Aşağıdaki tabloda, 10 kişilik bir örneklem yer almaktadır. Katılımcıların kimlik numaraları (ID), cinsiyetleri (Kadın/Erkek) ve eğitim durumları (İlkokul, Ortaokul, Lise, Üniversite, Yüksek Lisans) verilmiştir. SPSS’te bu verileri kodlayarak (örneğin 1=Kadın, 2=Erkek) giriş yapacağız.

Kodlama Önerileri (SPSS’te kullanmak için):

• Cinsiyet

  • 1 = Kadın

  • 2 = Erkek

• Eğitim Durumu

  • 1 = İlkokul

  • 2 = Ortaokul

  • 3 = Lise

  • 4 = Üniversite

  • 5 = Yüksek Lisans

2. SPSS’e Veri Girişi

1. Variable View sekmesine geçin.

   • Değişken adlarını (ör. ID, Cinsiyet, Egitim) girin.

   • Measure (ölçme düzeyi) sütununda, Cinsiyet ve Egitim değişkenlerini Nominal (veya Egitimi isterseniz Ordinal) olarak işaretleyebilirsiniz.

   • Values sütununda kodları tanımlayın. Örneğin:

     • Cinsiyet için: 1 = Kadın, 2 = Erkek

     • Egitim için: 1 = İlkokul, 2 = Ortaokul, 3 = Lise, 4 = Üniversite, 5 = Yüksek Lisans

2. Data View sekmesine geçin.

   • Aşağıdaki gibi satır satır verileri girin (SPSS’te 10 satır, 3 sütun şeklinde):

3. Nitel Değişkenlerin Özetlenmesi (Frequencies)

Şimdi, SPSS üzerinde nitel değişkenlerimiz (Cinsiyet ve Egitim) için sıklık (n) ve yüzde (%) değerlerini elde edeceğiz.

3.1. Analiz Adımları

1. Analyze > Descriptive Statistics > Frequencies menü yolunu izleyin.

2. Açılan Frequencies penceresinde, sol tarafta tüm değişkenlerin bir listesi görünecektir. Buradan Cinsiyet ve Egitim değişkenlerini seçerek, sağ taraftaki “Variable(s)” kutusuna aktarın.

3. Tercihen Charts veya Statistics butonlarına tıklayarak, ek özetlemeler (örneğin bar chart) veya istatistikler isteyebilirsiniz. Ancak basit bir sıklık-yüzde tablosu için doğrudan OK tıklamanız yeterlidir.

3.2. Beklenen Çıktı ve Yorum

SPSS, otomatik olarak iki tablo üretecektir; biri Cinsiyet için, diğeri de Eğitim için. Örneğin Cinsiyet tablosu yaklaşık şöyle görünecektir:

• Frequency (n): Her kategoride kaç kişi var.

• Percent (%): Toplam örneklem içindeki yüzdesi.

• Valid Percent: Kayıp veriler (Missing) hariç tutularak hesaplanan yüzde. (Bu örnekte kayıp veri yok, bu yüzden değer aynı.)

Örneğin bu tablo, 10 katılımcının 4’ünün (%40) kadın, 6’sının (%60) erkek olduğunu gösterir.

Eğitim tablosu ise şu şekilde:

Burada, üniversite mezunu katılımcıların en büyük paya sahip olduğu (%40), birer kişinin (%10) ilkokul ve yüksek lisans düzeyinde eğitim aldığı görülmektedir.

Aşağıdaki galeriden tüm çalışmaya ait SPSS çıktılarını görüntüleyebilir, dosya indirme bağlantısından SPSS çıktısını HTML dosya formatında indirebilir ve inceleyebilirsiniz.

Dosya bağlantısı:

Nitel Kategorik Verilerin Özetlenmesi Örnek Çalışması.pdf

PDF dosyasını indir • 139KB

4. Bulguların Raporlanması

Nitel değişkenlerin frekans sonuçlarını, akademik veya teknik bir raporda şu şekilde özetleyebilirsiniz:

Örnek Yorum:“Araştırmaya katılan toplam 10 kişi içerisinden %40’ı (n=4) kadın, %60’ı (n=6) erkektir. Eğitim durumuna bakıldığında, katılımcıların %40’ının (n=4) üniversite mezunu olduğu, bunu sırasıyla %20 (n=2) lise, %20 (n=2) ortaokul, %10 (n=1) ilkokul ve %10 (n=1) yüksek lisans düzeylerinin izlediği görülmüştür.”

Bu şekilde, verilerinizin demografik dağılımını ya da kategorik özelliklerini kısa ve net biçimde ifade etmiş olursunuz.

5. Sonuç

Bu rehberde, nitel (kategorik) değişkenlerin SPSS’te “Frequencies” yöntemiyle nasıl özetlendiğini, küçük bir örnek veri seti üzerinden adım adım gördük. En önemli aşamalar:

1. Veriyi SPSS’e doğru şekilde girmek (Variable View / Data View).

2. Analyze > Descriptive Statistics > Frequencies yoluyla frekans tablosu almak.

3. Elde edilen tabloları “n” ve “%” değerleri üzerinden yorumlamak.

Bu uygulamayı kendi araştırma verilerinize uyarlayarak, demografik özellikleri (cinsiyet, gelir seviyesi, eğitim durumu, medeni durum vb.) veya kategorik ölçeklerinizi hızlıca özetleyebilir, raporunuza profesyonel bir dokunuş ekleyebilirsiniz.