İstatistiksel Analizde Tablolar ve Grafikler: Verilerin Anlaşılır Sunumu

İstatistiksel analizlerde elde edilen bulguların, yazı metnine başvurmadan okuyucuya açık, kolay ve anlaşılır bir şekilde sunulması büyük önem taşır. Bu amaçla kullanılan tablolar ve grafikler, hem araştırmacıların veriyi yorumlamasını kolaylaştırır hem de okuyucuya görsel olarak destek sağlar. Peki, bu görselleştirme araçlarını nasıl ve ne amaçla kullanıyoruz? İşte detaylar:

Tablolar

Tablolar, verilerin sistematik olarak sıralanıp sunulmasını sağlayan araçlardır. Tablolarda verilerin sunuluş biçimi; analizin amacı, kullanılan istatistiksel yöntem ve araştırmacının vurgulamak istediği noktalara göre değişiklik gösterir. İşte tabloların başlıca türleri:

1. Sıklık Tablosu

• Amaç: İncelenen herhangi bir değişkenin (nitel veya nicel) kategorilerine, değerlerine veya oluşturulan sınıflara göre gözlemlerin dağılımını göstermek.

• Örnek Kullanım:

  • Nitel Değişken: Bir ankette katılımcıların cinsiyet dağılımı.

  • Nicel Değişken: 150 kişinin yaşlarının, belirli aralıklara göre gruplandırılması (örneğin, sınıf aralığı 10 yıl).

2. Çapraz Tablo

• Amaç: İki veya daha fazla değişkenin birlikte değişimini incelemek. Bu tablolar, değişkenlerin kategorilerinin kesiştiği noktalarda sıklıkları sunar.

• Örnek Kullanım:

  • Sigara içme durumu ve akciğer kanseri ilişkisini inceleyen bir çalışmada, sigara içen ve içmeyen kişilerin akciğer kanseri dağılımını gösteren tablo.

Tablo: Çapraz tablonun genel gösterimi

Dikkat Edilmesi Gerekenler:

• Tablonun içeriğini yansıtan açıklayıcı bir başlık kullanılmalıdır.

• Karşılaştırılan grupların toplam gözlem sayıları tabloda belirtilmelidir.

• Değişken türüne uygun tanımlayıcı istatistikler eklenmeli ve tabloda kullanılan kısaltmaların uzun halleri açıklanmalıdır.

Grafikler

Grafikler, verilerin görsel sunumunu sağlayarak, okuyucunun karmaşık istatistiksel bilgileri hızlıca kavramasını kolaylaştırır. Kullanılan grafik türleri, verinin niteliğine göre değişiklik gösterir:

Nitel Değişkenler İçin Grafik Türleri

• Çubuk Grafiği (Bar Plot):

  • Nasıl Oluşturulur?

    1. İlgili değişkenin sıklık veya çapraz tablosu oluşturulur.

    2. Yatay eksende değişkenin kategorileri, dikey eksende ise bu kategorilere ait sıklık ya da yüzde değerleri yer alır.

    3. Çubuklar eşit genişlikte ve aralarında eşit boşluk bırakılarak çizilir.

• Bindirmeli Çubuk Grafiği (Stacked Bar Plot):

  • Farklı kategorilerin birleşik dağılımını göstermek için kullanılır.

• Pasta Grafiği (Pie Chart):

  • Amaç: Sadece sıklık tablolarını görselleştirmek için kullanılır.

  • Özellik: Kategoriler, pasta dilimleri ile temsil edilir; her dilimin büyüklüğü, kategorinin sıklığını veya yüzdesini yansıtır.

Nicel Değişkenler İçin Grafik Türleri

• Histogram:

  • Amaç: Nicel bir değişkenin dağılımını, simetrik olup olmadığını ve veri yapısını göstermek.

  • Özellik: Yatay eksende sınıf değerleri (ya da sınıf limitleri), dikey eksende sıklık ya da yüzde değerleri yer alır. Histogramda çubuklar bitişik olarak çizilir.

• Hata Çubukları (Error Bars):

  • Amaç: Simetrik ve tek tepeli dağılımları tanımlamak için kullanılır.

  • Özellik: Standart sapma, standart hata veya güven aralığı kullanılarak hata çubukları oluşturulur.

• Kutu Grafiği (Box Plot):

  • Amaç: Dağılımdaki medyan, çeyrekler ve uç değerleri görsel olarak sunmak.

  • Özellik: Dağılımın çarpıklığı ve aşırı gözlemlerin varlığı hakkında bilgi verir. Tukey yöntemiyle aşırı değerler belirlenebilir.

• Saçılım Grafiği (Scatter Plot):

  • Amaç: İki nicel değişken arasındaki ilişkinin incelenmesi.

  • Özellik: Bağımsız değişken x ekseninde, bağımlı değişken y ekseninde yer alır; her gözlem çifti bir nokta olarak çizilir.

Örnek Uygulamalar ve Açıklamalar

1. Sıklık Tablosu Örneği: Bir araştırmada 150 katılımcının yaşlarının, 10’ar yıllık sınıflara ayrılarak oluşturulan gruplandırılmış sıklık tablosu, yaş dağılımının genel görünümünü sunar. Bu tablo, hangi yaş aralıklarında katılımcıların yoğunlaştığını net bir şekilde ortaya koyar.

2. Çapraz Tablo Örneği: Sigara içme durumunun, akciğer kanseri üzerindeki etkisini inceleyen bir çalışmada, sigara içen ve içmeyen katılımcılar arasında akciğer kanseri görülme oranları çapraz tablo ile özetlenir. Böylece, sigara içmenin akciğer kanseri riskini artırıp artırmadığı kolaylıkla değerlendirilebilir.

3. Çubuk Grafiği Örneği: Ankette katılımcıların en sevdikleri meyveler sıklıkla toplanarak, her meyve kategorisinin yüzde dağılımı çubuk grafiğinde sunulabilir. Bu grafik, hangi meyvenin daha popüler olduğunu görsel olarak ortaya koyar.

4. Histogram Örneği: Bir sınıfın sınav sonuçları dağılımı, histogram kullanılarak sunulduğunda, notların hangi aralıklarda yoğunlaştığı, simetrik bir dağılım gösterip göstermediği gibi bilgiler hızlıca anlaşılır.

5. Kutu Grafiği Örneği: Farklı bölgelerden gelen gelir verileri, kutu grafikleri kullanılarak sunulabilir. Bu grafik, medyan, çeyrekler ve uç değerler hakkında bilgi vererek gelir dağılımının çarpıklığı ve istisnai değerleri belirlemede yardımcı olur.

Sonuç

Tablolar ve grafikler, istatistiksel verilerin özetlenmesi ve görselleştirilmesinde vazgeçilmez araçlardır. Araştırmacılar, hangi yöntemin kullanılacağına karar verirken; verinin doğası, analiz amacı ve okuyucunun dikkatini çekmek istedikleri noktalar göz önünde bulundurulmalıdır.

Bu blog yazısında ele alınan sıklık tablosu, çapraz tablo, çubuk grafik, pasta grafik, histogram, hata çubukları, kutu grafiği ve saçılım grafiği gibi araçlar sayesinde, verilerinizi hem teknik hem de anlaşılır bir biçimde sunabilir, okuyucuların bilgiyi daha hızlı kavramasını sağlayabilirsiniz.

Bu yöntemleri doğru ve etkili kullanarak, araştırma bulgularınızı hem akademik yazılarınızda hem de kurumsal raporlarınızda başarıyla sunabilirsiniz.